Sojusz Fallen

Oktawian August

1. Renesans

a) Nazwy epoki:
- język włoski – „rinascimento”
- język francuski – „renaissance”
- język polski – „odrodzenie”
b) Ojczyzną renesansu są Włochy i Florencja – miasto, w którym rządzili Medyceusze
c) Początek odrodzenia wyznacza rok 1401
- data konkursu na ozdobienie brązowych drzwi do baptysterium katedry we Florencji
- w latach 1427–1447 zwycięzca tego konkursu, Lorenco Ghiberti, wykonał drugie, środkowe drzwi, które Michał Anioł nazwał „drzwiami do raju”
d) Powrót do źródeł, czyli kultury antyku, której osiągnięcia kontynuowano, ale i przetwarzano, dostosowując do czasów współczesnych
- szwajcarski uczony Jakub Burckhard (XIX w.) określił renesans mianem stylu będącego powrotem do natury i człowieka
- artyści rodem z Florencji (XV w.) myśleli, że ich działalność jest powrotem do sztuki antyku, odtworzeniem geniuszu
ówczesnych dokonań artystycznych

2. Cechy renesansu

a) Renesans (wraz z humanizmem) stanowił wielki przełom w dziejach cywilizacji ludzkiej
- sztuka szczególnie wyrafinowana, pełna odkrywczości, nowych studiów nad człowiekiem, naturą, urodą życia
- obok dzieł, które zajmowały się szeroko pojętą problematyką religijną, pojawiła się sztuka świecka
- twórcy epoki byli ludźmi wszechstronnymi pod względem wykształcenia i swych dokonań
b) Prąd ten cenił człowieka, jego prawo do indywidualności oraz wolności twórczej
- fascynacja pięknem człowieka, jego zmysłowością, niepowtarzalnością
c) Twórcy osiągali maestrię w sztuce przez kontynuację tradycji, obserwację i doświadczenie
d) Kompozycje dzieł malarskich cechowała intelektualna głębia; brak w nich patosu oraz nudy
e) Zerwano ze średniowieczną anonimowością
f) W I połowie XV w. pojawił się manieryzm – (obecnie ceniony) prąd artystyczny – jego cechy:
- zwrot w sztuce polegający na wydobyciu z dzieła tego, co wyszukane, niezwykłe, oryginalne
- sięganie do antyku w architekturze
- nastrój, ciekawa kolorystyka w malarstwie
- często określa się mianem manieryzmu zbyt wyrafinowane kreowanie dzieła sztuki

3. Twórcy renesansu

a) Leonardo da Vinci – skupiał w sobie ideał artysty renesansowego, wręcz demiurga
- malarz
- teoretyk sztuki
- badacz natury
- matematyk
- inżynier
- projektant prekursorskich wynalazków (czołg, helikopter, działo)
b) Twórcy byli wolni i niezależni, a ich symbolem jest – Michał Anioł
- geniusz sztuki
- architekt
- malarz
- rzeźbiarz
- poeta

4. Sztuka

a) Architektura
* Europa
- Bazylika św. Piotra w Rzymie
- Santa Maria del Fiore – Florencja
- Palazzo Medici – Florencja
*Polska
- Wawel
- pałace
- Sucha Beskidzka
- Niepołomice
- Pieskowa Skała
- Baranów Sandomierski
- Kaplica Zygmuntowska na Wawelu
- Stare Miasto w Zamościu
b) Malarstwo
*Europa
- Leonardo da Vinci
- Mona Liza
- Dama z łasiczką
- Ostatnia wieczerza (fresk)
- Raffaelo Santi
- Madonna Sykstyńska
- Madonna ze szczygłem
- Michał Anioł
- fresk w Kaplicy Sykstyńskiej
- Stworzenie świata
- Sąd ostateczny
- Sandro Botticelli
- Narodziny Wenus
- Primavera
- Giorgione
- Śpiąca Wenus
- Tycjan
- Piękna Włoszka
- Wizyta w świątyni
-Albrecht Dürer – drzeworyty
- Autoportret
- Piotr Brueghel
- Upadek Ikara
- Żniwa
*Polska
- miniatury Kodeksu Behema
- anonimowy obraz Bitwa pod Orszą
c) Rzeźba
- Michał Anioł
- Dawid
- Pieta
- Mojżesz
- Donatello
Dawid
- Pomnik kondotiera Gattamelaty (dał początek konnym posągom renesansowym)
- Andrea Verrocchio
- Pomnik Colleoniego – Wenecja
Warto zapamiętać
„Przyjaciele donieśli mi, że rządcy baptysterium św. Jana organizują pomiędzy wybitnymi mistrzami konkurs na drzwi.
Każdemu dano cztery blachy z brązu. Opiekunowie kościoła chcieli, aby każdy z artystów w nich wykuł na konkurs jedną
scenę. Jako temat konkursu wybrali ofiarę Izaaka. Rzeźba miała być wykonana w ciągu roku, a temu który wygra, miano dać
pierwszeństwo.[...] Sześciu nas wzięło udział w tym zawodnictwie, mając pokazać umiejętność rzeźbienia. Mnie dostała się
palma pierwszeństwa”.
(Lorenco Ghiberti, fragment pamiętników)
Utrwal terminy
*baptysterium – budynek przeznaczony do chrztu wiernych, najczęściej znajdował się w pobliżu większego kościoła
*demiurg – twórca o silnej osobowości, niezwykła indywidualność artystyczna kształtująca i przetwarzająca świat, człowiek
o niekonwencjonalnych metodach pracy artystycznej
*kondotier – żołnierz najemny, dowódca najemnych oddziałów, które opłacał książę lub zarząd miasta
*manieryzm – późnorenesansowy prąd artystyczny odznaczający się niezwykłością pomysłów, wyrafinowaniem, stylizacją
W literaturze i sztukach pięknych
Michał Anioł, Sonety (wiersz)
Antoni Słonimski, Michał Anioł (wiersz), Botticelli (wiersz), Rafael (wiersz)
Wisława Szymborska, Dwie małpy Brueghla (wiersz)
Giorgio Vasari, Żywoty najznakomitszych architektów, rzeźbiarzy i malarzy
Interesująca opinia
„W XV wiecznej Florencji, rządzonej przez klan bankierów z politycznym zacięciem – Medyceuszy, kwitł nie tylko handel.
Panująca tam aura sprzyjała filozofom, artystom i... zakochanym. Bogata republika nad rzeką Arno w drugiej połowie
cinquecenta stała się istną wylęgarnią geniuszy. [...] Nad tym wszystkim roztaczali opiekę i sprawowali władzę
wszechpotężni de’ Medici. Niejeden artysta zawdzięczał im dochodowe zlecenia, zaś szczególnie uzdolnieni dostępowali
zaszczytu uczestniczenia
w dworskich spotkaniach”.
(Monika Małkowska, „Potrójna nieśmiertelność”)