Sojusz Fallen

Ricko

KSZTAŁTOWANIE SIĘ POLSKIEJ SCENY POLITYCZNEJ - XIX / XX W.

1.WARUNKI OGÓLNE
a)Na formowanie się na ziemiach polskich pierwszych ugrupowań politycznych wpływ miały przede wszystkim:
*przemiany społeczne
*zmiany w strukturze warstwowej - powstawanie partii reprezentujących odrębne interesy ekonomiczne i polityczne. Np. w ośrodkach przemysłowych pojawiały się partie robotnicze, w miejscach gdzie uciskani byli chłopi formowały się ugrupowania ludowe, a w przypadku ucisku ogólnego całego społeczeństwa na danym terenie to tam powstawały partie o programie ponadklasowym i nacjonalistycznym
*na formowanie się pierwszych partii wpływ miał też panujący reżim w danym zaborze - w Galicji były dogodne warunki do powstawania pluralizmu partyjnego, z kolei na terenach Królestwa ugrupowania miały charakter konspiracyjny (aż do roku 1905)

2.POCZĄTKI RUCHU ROBOTNICZEGO NA ZIEMIACH POLSKICH
a)Rozwój przemysłu i postępujący kapitalizm wpłynął na potrzebę budowania przez rozrastającą się klasę robotniczą własnych partii politycznych mających walczyć o godną egzystencję robotników. W ich programach politycznych nie brakowało jednak poglądów marksistowskich, a także narodowościowych
b)Pierwsza partia robotnicza - Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Paria Proletariat ("Wielki Proletariat")
*Twórca: Ludwik Waryński
*Rok i miejsce założenia: 1882, Warszawa
*Program polityczny: charakter marksistowski, odwoływanie się do form walk strajkowej i terroru indywidualnego, bez odniesienie do niepodległości Polski
*Nie uzyskała popularności w Królestwie Polskim, została rozbita przez carską policję w 1886r.
c)Polska Partia Socjalistyczna (PPS)
*Twórcy: S.Mendelson, F.Perl, S.Wojciechowki, J.Piłsudzki
*Rok i miejsce założenie: 1892 (działała w Królestwie od 1893r), Paryż
*Program polityczny: udział ogółu obywateli w procesie legislacyjnym w przyszłym, republikańskim państwie polskim, Polska państwem demokratycznym o szerokich socjalnych i społecznych środkach produkcji, w którym Polacy żyliby u boku innych narodów na zasadzie federacji
*1906r. Podział PPS-u na dwie frakcje:
-PPS Frakcja Rewolucyjna (charakter niepodległościowy)
-PPS Lewica (charakter marksistowski)
d)Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL)
*Twórcy: Feliks Dzierżyński, Róża Luksemburg
*Rok założenia: 1893 (Polska), 1900 (Litwa)
*Program polityczny: charakter marksistowski, sojusz z rosyjską klasą robotniczą, cel - obalenie caratu i wywołanie ogólnoświatowej rewolucji, podczas której cele narodowe przestałyby istnieć (brak odniesienia do niepodległości Polski)
e)Polska Partia Socjalno-Demokratyczna (PPSD)
*Twórcy: I.Daszyński, H.Liebermann, J.Moraczewski
*Rok i miejsce założenie: 1897, Galicja i Śląsk Cieszyński
*Program polityczny: walka o prawa socjalne i wyborcze prowadzone drogą parlamentarną
f)PPS zaboru pruskiego
*w warunkach państwa niemieckiego ruch ten nie rozwinął się na wiekszą skalę
g)Narodowy Związek Robotniczy (NZR)
*Założony przez Narodową Demokrację
*Rok założenie i teren działania: 1905, Wielkopolska, Śląsk, Galicja
*Program polityczny: idea solidaryzmu społecznego, potępianie marksistowskiej walki klasowej i zwalczanie ruchu socjalistycznego, budowa jedności narodowej poprzez ograniczanie partykularnych interesów klasowych (program endecki)
h)U progu niepodległości w Polsce istniały trzy nurty ruchu robotniczego:
-socjalistyczno-niepodległościowy (PPS Frakcja Rewolucyjna, PPS zaboru pruskiego i PPSD połączyły się w 1919r.)
-marksistowski (SDKPiL i PPS Lewica stworzyły w 1918r. Komunistyczną Partię Polski [KPP] )
-endecki (NZR istniał do 1920r.)

3.POCZĄTKI RUCHU LUDOWEGO NA ZIEMIACH POLSKICH
a)Ruch rodzi się w Galicji, przyczyny: sprzyjające stosunki społeczne - liczni chłopi, system autonomiczny pozwalający na tworzenie partii, problemy egzystencji rodzin chłopskich
b)Uświadamianie chłopów galicyjskich - działania pozytywistycznej inteligencji (Bolesław i Maria Wysłouchowie, ks. Stanisław Stojałowski)
c)Powstanie pierwszej partii chłopskiej - SL (od 1903r. PSL)
*Twórcy: J.Stapiński, J.Bojko, W.Witos
*Rok i miejsce powstania: 1895, Rzeszów
*Program polityczny: walka o demokratyczne prawa polityczne dla chłopów, oddłużenie wsi, równoprawne z ziemiańskimi podatki gruntowe, zlikwidowanie analfabetyzmu
*Partia posiadała reprezentację w Sejmie Krajowym oraz w wiedeńskim
d)1913r. - rozłam w PSL (z powodu różnych poglądów w sprawie tzw. "głodu" ziemi) na dwie frakcje:
-PSL Piast (W.Witos) - wprowadzenie ustawy pozwalającej rozłożyć na raty spłatę gruntu ziemiańskiego nabytego przez chłopa
-PSL Lewica (J.Stapiński) - rozwiązanie rewolucyjne (masowe wywłaszczenia bez odszkodowań)
e)PSL Piast odegrał dużą rolę w odzyskiwaniu niepodległości (najważniejszy cel partii)
f)Spóźnione formowanie się ruchu ludowego w Polsce, narodziny masowej partii chłopskiej w 1915r. - PSL "Wyzwolenie" (S.Thugutt), w latach wojny programowo bliska Piłsudczykom jeśli chodzi o wizje niepodległościową, program społeczny i polityczny opracowała dopiero w wolnej Polsce, uważana za lewe skrzydło ruchu ludowego w Polsce (radykalniejsze poglądy niż PSL Piast)
g)w Prusach nie było warunków do utworzenie partii chłopskiej

4.POCZĄTKI RUCHU NARODOWEGO NA ZIEMIACH POLSKICH
a)Przyczyny: ucisk w zaborze pruskim i rosyjskim, dojrzewanie młodych pokoleń do kolejnego etapu walki o Polskę, godzenie się z okupacją i przyjmowanie lojalizmu czy apostazji, alternatywa dla ruchów klasowych, odpowiedź na rodzące się w tamtym czasie nacjonalizmu innych nacji na ziemiach polskich (ukraiński, niemiecki)
b)Przebudzenie narodowe - założenie Ligi Polskiej
*Twórca: Tomasz Teodor Jeż
*Rok i miejsce założenia: 1887, Szwajcaria
*Program polityczny: nawoływanie do organizacyjnego i finansowego wspierania przyszłego powstania bez podania terminu jego wybuchu
*Wspierana przez Związek Młodzieży Polskiej ("Zet")
c)Po przewrocie kierownictwo organizacji przeszło w ręce działaczy krajowych, powstanie Ligi Narodowej
*Twórcy: Z.Balicki, R.Dmowski, L.Popławski
*Rok powstania: 1893
*Na jej podstawie założono w 1897. masową partię polityczną - Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne (SND) - Endecję
d)Roman Dmowski pisze broszurę pt. "Myśli nowoczesnego Polaka", przedstawia w niej polską rację stanu, wprowadza hasła egoizmu narodowego bez spoglądania się na inne narody
e)SND podnosi świadomość narodowo-patriotyczną Polaków, mimo dzielących granic Polacy powinni walczyć o wspólne cele
f)Poglądy realistyczne w sprawie walki z zaborcami, Dmowski proponuje zbliżenie z jednym zaborcą tak, a by pokonać pozostałych, wybór pada na bliższą kulturowo i etnicznie Rosję, największym zagrożeniem dla Polski imperializm niemiecki
g)Ruch narodowy miał charakter ponadklasowy i trójzaborowy, za wrogów uznawał socjalistów i odmiennych narodowo nacjonalistów, w Galicji walka toczyła się z innymi mniejszościami narodowymi, w Królestwie Polskim trwała jawna walka parlamentarna z Niemcami u boku Rosjan, największe poparcie w zaborze pruskim - poglądy antygermańskie