Sojusz Fallen

Ricko

NARODZINY I KSZTAŁTOWANIE SIĘ ŁADU PRAWNO-POLITYCZNEGO II RP (1918-1921)

1.Lokalne ośrodki władzy polskiej w XI 1918r.
*Polski Komitet Narodowy w Paryżu - endecja, Roman Dmowski, uznawane przez Anglię, USA i Francję
*Rada Regencyjna w Warszawie - utworzona jeszcze przez zaborców w 1917r., prowadziły nieudane próby stworzenia rządu
*Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie - reprezentowała galicyjską scenę polityczną z Wincentym Witosem na czele
*Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu - wielkopolska prawica, jej celem było przejęcie władzy przez Polaków w zaborze pruskim
*Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie - rząd lewicowy (PPS, PPSD) na czele Ignacy Daszyński, wydano manifest "Do Ludu Polskiego", jego politycy zasilili późniejszy rząd Piłsudskiego

2.Walka o rząd centralny i wybory do sejmu ustawodawczego
a)11 XI 1918 - Rada Regencyjna przekazuje Piłsudskiemu władze wojskową, rozbrajanie obcych wojsk
b)Piłsudski powołuje rząd Jędrzeja Moraczewskiego, chęć wprowadzenia reform rolnych i nacjonalizacji przemysłu, tymczasowym dyktatorem Józef Piłsudski
c)Słabość rządu Moraczewskiego, prawicowy zamach stanu, wpływy PKN zagranicą, Piłsudski postanawia rozszerzyć koalicję rządzącą
d)Misja tworzenia nowego rządu powierzona Ignacemu Paderewskiemu
e)Pierwsze wybory - 46% Prawica, 32% Lewica, 13% Centrum, 11% mniejszości narodowe

3.Konstytucje Sejmu Ustawodawczego
a)Mała Konstytucja - 20 II 1919, kończy okres dyktatorskiej władzy Piłsudskiego, który jednak dalej był ważna postacią w kraju, najwyższą władzą sejm
b)Początek prac nad właściwą ustawą zasadniczą na wzór francuski - przewaga parlamentu nad prezydentem
c)Konstytucja Marcowa - 17 III 1921r, postanowienia:
-rządy parlamentarno gabinetowe
-najwyższy organ w państwie - parlament wybierany co 5 lat
-prezydent wybierany co 7 lat przez Zgromadzenie Narodowe
-parlament kontroluje i wybiera prezydenta
-prezydent posiada skromne kompetencje, odpowiada przez Trybunałem Stanu
-szerokie prawa i swobody obywatelskie
-obowiązki służby wojskowej, wierności państwu, przestrzegania prawa
d)Konstytucja przetrwała aż do 1935r., krytykowana przez Sanację

WALKA O KSZTAŁT GRANIC II RP (1918-1922)

1. Odrodzona RP
Obszary: Dawno Królestwo Polskie bez Suwalszczyzny, zachodnia Galicja, część Śląska Cieszyńskiego

2. Granica polsko-niemiecka
a)O granicach decydują zwycięskie mocarstwa, Polskę reprezentuje delegacja z I.Paderewskim na czele
b)Wpływ na decyzję ma powstanie wielkopolskie - Wielkopolska pod polską administracją
c)Do Polski wraca Wielkopolska, Pomorze Gdańskie bez Gdańska, Ziemia Chełmińska, na Śląsku, Warmii, Mazurach, Powiślu zadecydować mają plebiscyty
d)Przegrane plebiscyty na Mazurach, Warmii i Powiślu (atak Rosjan)
e)Plebiscyty na Śląsku poprzedzone dwoma powstaniami
f)40% opowiada się na Śląsku za Polską
g)III powstanie śląskie - 1921r. walki o Górę św Anny, decyzja dot. Śląska pozostawiona Lidze Narodów - 1/3 terenów plebiscytowych wraca do Polski - Niemcy nie potrafią się pogodzić z decyzją Ligi Narodów

3. Granica polsko-czechosłowacka
a)Punktem spornym Śląsk Cieszyński - 3/4 idzie do Polski, Praga nie godzi się z tym werdyktem
b)Atak czeski, ciężkie walki pod Skoczowem, zawarcie niekorzystnego rozejmu (zaangażowanie Polaków na wschodzie), zamiar przeprowadzenie plebiscytu
c)Rada Ambasadorów przyznaje Polsce 43% Śląska Cieszyńskiego
d)Nierozstrzygnięty spór graniczny przyczyną zagarnięcia Zaolzia w 1938r.

4. Granica Wschodnia
a)Koncepcja Interkorporacyjna - Endecja, Roman Dmowski, wcielenie do Polski tylko tych terenów gdzie większość stanowiliby Polacy
b)Koncepcja Federalistyczna - J. Piłsudski, federacja z z Ukraińcami, Białorusinami i Litwinami w celu obrony przez bolszewizmem
c)Nieakceptowana przez Polaków w 1920r. Linia Curzona nową koncepcją granic
d)Proklamowanie we Lwowie Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej - wybuch polskiego powstania
e)Pokonanie Ukraińców przez armię gen. Hallera
f)Brak porozumienia w sprawie układu antybolszewickiego

5. Konflikt Polsko-Bolszewicki
a)Rosjanie kontynuują marsz na zachód, pierwsze walki
b)Nieudana próba zawarcia rozejmu
c)Fiasko federacji z Litwą
d)Zawarcie porozumienia z Ukraińcami przeciw Bolszewikom, układ Piłsudski - Petlura
e)Kontratak Rosjan, zajęcie dużej ilości ziem
f)Na zdobytych ziemiach formuje się Rząd Rewolucyjny (Dzierżyński, Marchlewski) mający przejąć władzę w Polsce
g)Nieudana próba zdobycia poparcia na zachodzie
h)12-15 VIII "Cud nad Wisła" - związanie i pokonanie sporej ilości wojska radzieckiego pod Warszawą
i)Polska odzyskuje większość utraconych ziem
j)Zawarcie układu pokojowego - 18 III 1921
k)Względna stabilizacja na wschodzie, zerwanie paktu z Ukraińcami

6. Konflikt Polsko-Litewski
a)1920r. - L.Żeligowski na polecenie Piłsudskiego zajmuje Litwę
b)Włączenie ziem Litwy Środkowej do Polski
c)Zerwanie stosunków między Polską, a Litwa

POLSKA DEMOKRACJA PARLAMENTARNA I PRZEWRÓT MAJOWY (1922-1926)

1. Wybory parlamentarne i prezydenckie 1922r.
a)Wygrana Chjeny (Chrześcijańskiej Demokracji), żadna partia nie ma większości w sejmie
b)Wybranie na prezydenta Narutowicza, krytykowanie tej decyzji przez Endecję, zamordowanie prezydenta przez związanego z Endecją zamachowca
c)Powołanie pozaparlamentarnego rządu W.Sikorskiego, wybranie na prezydenta S.Wojciechowskiego

2.Rząd Chjeno-Piasta
a)Powołanie rządu większościowego Chjeny z PSL "Piast", wycofanie się Piłsudskiego z polityki
b)Nieudolne rządy Witosa, galopująca inflacja, zamieszki w kraju

3. Rząd Władysława Grabskiego
a)Kolejny pozaparlamentarny rząd - główny cel - reforma walutowa, uratowanie państwa przez bankructwem
b)Naprawa polskich finansów, nadwyżka w budżecie, zamiana Marki Polskiej w Złotego
c)Reforma rolna przeprowadzona w porozumieniu z PSL "Piast"
d)Powołanie Korpusu Ochrony Pogranicza
e)Podpisanie konkordatu z Papiestwem
f)Upadek rząd Grabskiego spowodowany dewaluacją waluty (wojna celna z Niemcami) i spadkiem produkcji przemysłowej

4.Polityka Zagraniczna Polski (1922-1926)
a)Problemy z granicami (Niemcy, ZSRR), podpisanie układów z Francją i Rumunią, złe kontakty z Czechami i państwami bałtyckimi
b)Niepokojący traktat z Rapallo między ZSRR, a Niemcami
c)Kolejna porażka dyplomatyczna - Układ w Locarno - nienaruszalność zachodniej granicy niemieckiej

5.Przewrót Majowy
a)Piłsudski krytykuje na łamach prasy rządy parlamentarne w Polsce
b)Oficerowie deklarują poparcie dla Piłsudskiego, Żeligowski pod przykrywką ćwiczeń przygotowuje wojsko do Zamachu
c)Bezpośrednią przyczyną powierzenie misji tworzenia rządu Wincentemu Witosowi - widmo powrotu rządu centroprawicy
d)Nieudane rozmowy Piłsudskiego z Wojciechowskim, szturm na Warszawę zakończony zwycięstwem, ustąpienie Witosa, dymisja Wojciechowskiego
e)Piłsudski wybrany głową państwa, przekazuje ten urząd I.Mościckiemu
f)"Sanacja" - uzdrowienie państwa
g)Wprowadzenie noweli konstytucyjnej - wzmocnienie władzy prezydenta (decyduje on o rozwiązywaniu sejmu i senatu)
h)Powołanie przez prezydenta Głównego Inspektora Sił Zbrojnych, którym został Piłsudski
i)Odchodzenie od modelu parlamentarnego w stronę autorytarnych rządów

POLSKA W OKRESIE RZĄDÓW SANACJI (1926-1939)

1. Od przewrotu majowego do wyborów brzeskich (1926-1930)
a)Podstawą rządów ograniczenie władzy sejmu
b)Endecja w aktywnej opozycji
c)Polska zyskuje miejsce w Radzie Ligi Narodów, zwiększenie bezpieczeństwa kraju
d)Poprawy stanu polskiej gospodarki - najlepszy okres aż do wielkiego kryzysu
e)Powołanie własnej partii - BBWR - Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, wygrana w wyborach, porażka Endecji
f)Konfrontacje w parlamencie - militaryzacja gabinetu (Rządy Pułkowników), brak możliwości odwoływania ministrów, praktyka odwlekania zwoływania parlamentu
g)Powstanie koalicji opozycyjnej - Centrolewu (PPS, NPR, PSL, Chadecja) - walka o utrzymanie demokratycznego państwa
h)Początki kryzysu gospodarczego wpływają na nastroje w Polsce
i)VIII 1930r. - prezydent Mościcki rozwiązuje parlament, kampania prowadzona w warunkach demokratycznych, aresztowania polityków Centrolewu, osadzenie ich w twierdzy brzeskiej bez kontaktu ze światem zewn. - efekt - wybory wygrywa BBWR (55%), porażka Centrolewu
j)Wybory "brzeskie" 1930r. początkiem dyktatury sanacji w Polsce
k)Sprawa brzeska nadszarpnęła autorytet marszałka Piłsudskiego - przywódcy Centrolewu skazani - obumarcie władzy sądowniczej

2.Od wyborów brzeskich do konstytucji kwietniowej (1930-1935)
a)Otwarta droga do zmiany konstytucji, niezdolność Ligi Narodów, zmiana polityki sanacji, szukanie nowych układów w Europie, polityka balansu Józefa Becka (pakt w 1932r. z ZSRR, w 1934r. z Niemcami)
b)23 IV 1935 - uchwalenie Konstytucji Kwietniowej, postanowienia:
-naruszanie trójpodziału władzy
-dobro państwa ponad dobro jednostki
-centralną postacią prezydent sprawujący zwierzchność nad parlamentem i nie ponoszący przed nikim odpowiedzialności,
-uszczuplenie kompetencji parlamentu i praw obywatelskich
c)Krótko po uchwaleniu konstytucji umiera marszałek Piłsudski - główny jej inicjator, obóz sanacji bez przywódcy

3. Rządy sanacji po śmierci J. Piłsudskiego (1935-1939)
a) Podziały sanacji - silne pozycje Mościckiego, Rydza-Śmigłego, Becka, powołanie Funduszu Obrony Narodowej, rozwiązanie BBWR
b) Osłabiona opozycja, jednym z ośrodków ugrupowanie Frontu Morges (politycy emigracyjni: Paderewski, Haller, Sikorski), podziały Endecji, rozwiązanie KPP
c)Ożywienie gospodarcze, zamiary utworzenie COP, inwestycje przerywa wybuch wojny
d)Znaczne pogorszenie bezpieczeństwa Polski: łamanie traktatu wersalskiego przez Niemcy, faszyzacja Słowacji, wcielenie Czech do Niemiec, zawarcie układów przez Polskę z Wielką Brytanie i Francją, tajny pakt niemiecko-radziecki - Ribbentrop-Mołotow